"Yapısal Reform" kavramı; dönem dönem yaşanan ekonomik çalkantılarla ülkemizin gündemine yerleşir. Göstergeler biraz düzeldiğinde veya durgunluğa alıştığımızda gündem yine dünyaya yön verme veya haddini bildirme hülyalarına döner ve bu tantana bir sonraki ekonomik çalkantıya kadar devam eder. Bu döngü içinde kafamızı kaldırdığımızda da aslında hiç büyüyemediğimizi görür, buna da "orta gelir tuzağı" veya başka bir afili isim bulduktan sonra onu da unuturuz. Benzer geçici gündemler ve kısır döngülerle iş ortamında veya kişisel hayatımızda da karşılaşıyoruz.
Bana göre; bir toplumu, şirketi, aileyi ve hatta bir bireyi başarıya götüren faktörler temelde aynı kavramlardır. Farklı bir açıdan bakacak olursak, bireysel düzeyde başarıyı getiren faktörler doğru yöntemlerle değerlendirildiğinde micro (organizasyonel) ve macro düzeyde de faydalı sonuçlar verecektir. Söz gelimi güven kavramını ele alalım. Bir organizasyon içinde astlar ve üstler arasında güven ilişkisi yoksa aşırı kontrol işleri yavaşlatacak, ve zaten kısıtlı olan kaynakları ziyan edecektir. Bireyler arasındaki güven problemleri sosyal ve psikolojik zararlara yol açacağı gibi kamu otoritesine duyulan güvensizlik ülkenin makro-iktisadi koşullarını etkiyelecektir. Bu örnekten görüldüğü üzere; doğru bir kavram üzerinden yola çıkıldığında doğru akıl yürütmeler ile her düzeyde pozitif sonuçlar üretmek mümkündür. Bu bağlamda; yapısal reform kavramının da üzerinde düşünüldüğünde her düzeyde faydalı sonuçlar çıkarabileceğimiz bir kavram olduğunu düşünüyorum.
İşte bu yazı dizisinde yapısal reform kavramından yola çıkarak, ülkemiz ve paydaşı olduğumuz organizasyonlar açısından ve de bireysel olarak bizi küçük ve belki de mutsuz kalmaya iten sorunlara ilişkin tespitlerimi ve bu sorunları nasıl aşabileceğimiz konusunda görüşlerimi herkesin anlayacağı şekilde ve deyim yerindeyse biraz da zülf-i yare dokunarak paylaşmaya çalışacağım.
Bu yazıyı okuyanların çoğunun bildiğine eminim ama yine de "yapı" ve "reform" kelimelerini biraz ele alalım ki "Yapısal Reform" kavramı ile neyi kastettiğimiz ortaya çıksın. "Yine mi?" dediğinizi duyar gibiyim ama bu kavramlara değinerek sonrasında neler çıkaracağımızı görünce bana hak vereceksiniz.
Öncelikle "yapı" kelimesini ele alalım. Bu kelimenin inşaattan, biyolojiye kadar birçok farklı alanda kullanıldığını görüyoruz. Fakat bizim için en uygun anlamı TDK şu şekilde aktarıyor: "Bütünün bir araya getirilişinde uyulan dizge, strüktür.*" (1). Bu noktada dizge, düzen veya tertip gibi kavramların detaylarına girmenin çok anlamı yok fakat sonraki yazılarda bu noktalara az da olsa temas edeceğiz.
Reform kelimesine gelecek olursak; bu kelimenin fransızcadan (réforme) dilimize geçmiş "daha iyi duruma getirmek için yapılan değişiklik, düzeltme" (2) anlamına gelen bir kelime olduğunu görüyoruz. Arapçadan dilimize geçmiş olan ıslahat ve tashih kelimelerine karşılık geliyor.
Bunları bir araya getirecek olursak, yapısal reform kavramını en sade şekilde; bir sistemi daha iyi işler duruma getirmek için o sistemi meydana getiren parçaların düzeninde yapılan değişiklik olarak tanımlayabiliriz. Bu tanımı ileride geliştireceğiz fakat şimdilik yapısal reformun pek de sıradan olmayan, nitelikli bir değişim olduğu ortada.
Yolumuzun "değişim" ile kesişmesi dil üzerinden yaptığımız çözümlemeleri sevmeyenler için kötü bir haber olabilir ama bu iki kavramın üzerinde beraberce durunca hepimiz için ne kadar faydalı çıkarımlar yaptığımızı göreceksiniz. Merak edenleri dizinin bir sonraki yazısı olan "Herkes için Yapısal Reform (2) : Değişim ve Yapısal Reform?" adlı yazıyı okumaya davet ediyorum.
*Strüktür kelimesinin türkçeye olduğu gibi ingilizceye de fransızcadan geçtiği görülüyor (3). Latince "struktura" kelimesinden gelen bu kelime ve birçok Avrupa dilinde benzer şekilde kullanılıyor.
(1) yapı, Ekim 8, 2019, https://sozluk.gov.tr/
(2) reform, Ekim 8, 2019, https://sozluk.gov.tr/
(3) structure, Ekim 8, 2019, https://www.lexico.com/en/definition/structure
